• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası
  • https://tr-tr.facebook.com/people/İbrahim-Tüzer/554644751
  • https://twitter.com/ibrahimtuzer
“MERAK”IYLA “TEŞHİS”İYLE “TEKLİF”İYLE ESKİMEYEN BİR YAZAR: AHMET MİDHAT EFENDİ ... TÜRK EDEBİYATI ARALIK 2012...

MAKALENİN KÜNYESİ: İbrahim TÜZER, “Merak”ıyla, “Teşhis”iyle, “Teklif”iyle Eskimeyen Bir Yazar: Ahmet Midhat Efendi, Türk Edebiyatı, S. 470, Aralık 2012, s. 36-42.

 

“MERAK”IYLA “TEŞHİS”İYLE “TEKLİF”İYLE

ESKİMEYEN BİR YAZAR:

AHMET MİDHAT EFENDİ*

 

İbrahim TÜZER**

“Bu gün karşımızda yeni bir Osmanlı milleti vardır.”

Üss-i İnkılâp / 1878

Okur-Yazar geçişliliği: Merhaba Ey Karî...

19 yaşında yazı hayatına başlayıp yarım yüzyıl "yazı makinesi" unvanını hak edecek biçimde durup dinlenmeden her sahada yazan Ahmet Mithat Efendi, malumat sahibi olduğu her şeyden okurlarının da haberdar olması için özellikle çaba sarf etmiştir. Abdülaziz tarafından 1873 yılında Rodos'a sürgüne gönderildiğinde bile, Tanpınar’ın ifadeleriyle söylersek, sanki "menfaya değil, şehrin imarına veya tenvirine"[1] gitmiş gibidir. Şartların olumsuz oluşuna aldırmadan Rodos’ta kısa sürede "Medrese-i Süleymaniye"[2] adını verdiği okulu kurarak alfabeden başlayıp "kozmografya"ya kadar çevresinde toplanan insanları eğitmeye başlar. Yazar, sadece ortaya koymuş olduğu muazzam külliyatıyla değil, genel tarih, dinler tarihi, felsefe, pedagoji gibi dersler verdiği Darülfunun'dan Darülmuallimat'a oradan da 28 Aralık 1912[3] senesinde öğrencilerinin kolları arasında son nefesini verdiği Darüşşafaka'ya kadar varoluşuna dair kimliğinin tüm unsurlarını içerisinde oluşturduğu Osmanlı toplumunu eğitmeye çalışmıştır.

"Osmanlı Toplumu" diyoruz çünkü Ahmet Mithat, herhangi ırkî, dinî ya da başkaca mensubiyetleri gözetmeden Osmanlı coğrafyasında bir araya gelen tüm farklılıkları "Osmanlı" üst kimliği altında değerlendirmeye çalışmıştır. Fakat milliyetçilik hareketleri hız kazanıp farklılıkların iyice koyulaştığı dönemde "Osmanlı"nın ana unsuru olan Müslüman Türklerin, "mefkûresinden, terbiyesinden, ananesinden hiçbir zaman ayrılmama"[4] azmi içerisinde olmuştur. Onun bu eğitmen tavrı bilhassa Batı dünyasıyla yüzleşen ve kimlik bunalımıyla ne yapacağını bilemeyen dönemin "okur"u için tam da başvurulacak bir kaynak olarak karşılanır. İsmail Habib Sevük'ün belirttiği gibi "iri yarı, güçlü kuvvetli, sağlam bünyeli Ahmet Mithat'ın kafası da sıhhatlidir. Bu sayede hafızası dinç ve hatırası boldur."[5] Bu özelliklerine bir de sınır tanımayan merakını eklersek yazarımız, dönemin arayışta olan insanı için tam bir cazibe merkezi konumuna yükselmiştir. 

Ahmet Mithat, destanlardan, masallardan, âşık hikâyelerinden ve meddah anlatılarından sonra roman, hikâye, tiyatro gibi anlatma ve gösterme esasına bağlı yeni türlerin henüz örneklenmeye başlandığı bir zamanda, "merhaba ey karî", "karîni kiram efendilerim", "evliyayı nimetim karîlerim efendilerim" diyerek seslendiği okurunun zihinsel seviyesini, her açıdan yükseltmeye çalışmıştır. Kimi zaman kurmaca, kimi zaman da didaktik metinler içerisinden formasyona yönelik olarak yükselen bu samimi ve içten sesleniş, elbette edebî metinleri zaafa uğratmakta; diğer bir ifadeyle, Ahmet Mithat Efendi'nin roman ve hikâyelerinin edebî değerini düşürerek kurguyu zayıflatmaktadır. Burada Ahmet Hamdi Tanpınar'ın, edebî bir eserde olması gereken estetik değer açısından bakıldığında haklı olarak yapmış olduğu "nasıl tulûat tiyatrolarını aktörün devamlı surette seyirci ile konuşması öldürmüşse, Midhat Efendi romanını da muharrirle okuyucunun daima münasebeti öyle bozar"[6] şeklindeki tespitine katılmamak mümkün değildir.

...

  
4855 kez okundu

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın